शहरी समुदाय :

शहरी समुदाय, शहरी समुदाय, शहरी क्षेत्र आणि शहर हे समानार्थी शब्द आहेत, कोणतीही वैश्विक व्याख्या मांडणे अवघड काम आहे. वेगवेगळ्या देशांमध्ये शहरी क्षेत्राचे वेगवेगळे अर्थ आहेत. उदाहरणार्थ, ग्रीनलँडमधील 300 रहिवासी, अर्जेंटिनामधील 1,000, भारतातील 5,000, इटली आणि स्पेनमधील 10,000, युनायटेड स्टेट्समधील 20,000 आणि कोरिया प्रजासत्ताकमधील 40,000 लोकसंख्येचे क्षेत्र शहरी क्षेत्र मानले जाते.

वरील वर्णनावरून हे स्पष्ट होते की वेगवेगळ्या देशांमध्ये शहराची व्याख्या वेगळी आहे. याशिवाय एकाच देशात वेगवेगळ्या जनगणनेच्या वर्षांमध्ये त्याच्या व्याख्येत अनेक बदल केले जातात. अनेक विद्वानांनी लोकसंख्येचा आकार आणि लिंग याला महत्त्व दिले आहे. किंग्सले डेबिस या मताशी ठाम असहमत आहेत. ते म्हणतात की, "सामाजिकदृष्ट्या शहर हे परिस्थितीचे उत्पादन आहे. शहर हा सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय विषमता समाविष्ट करणारा समुदाय आहे असे त्यांचे मत आहे.

भारतातील 1991 च्या जनगणनेने खालील निकषांच्या आधारे 'शहरी क्षेत्र' परिभाषित केले आहे.

1) ज्या ठिकाणी महानगरपालिका, कॅन्ट बोर्ड किंवा अधिसूचित नगर क्षेत्र समिती इ. उपलब्ध आहेत.

2) सर्व ठिकाणे जेथे

● किमान 5,000 लोकसंख्या आहे.

काम करणाऱ्या पुरुष लोकसंख्येपैकी तीन चतुर्थांश लोक बिगरशेती व्यवसायात गुंतलेले आहेत.

प्रति चौरस मैल 400 लोकसंख्या आहे.