कानाद्वारे विविध ध्वनी ऐकता येणे म्हणजे श्रवण नव्हे. तर श्रवण या क्रियेत ऐकणे, त्याचा अर्थ समजणे व समजलेल्या अर्थाविषयी स्वतःची प्रतिक्रिया निर्माण होणे, इत्यादी बाबींचा समावेश असतो. ऐकण्याची क्रिया कान या ज्ञानेंद्रियाकडून होते. कान आवाज ध्वनी ग्रहण करून मेंदूकडे पाठवतो. मेंदू त्या ध्वनींचे वर्गीकरण व विश्लेषण करून त्या ध्वनींना निश्चित अर्थ प्राप्त करून देतो. त्या प्राप्त झालेल्या अर्थाविषयीच्या प्रतिक्रिया मनात निर्माण होतात. या सर्व प्रक्रिया म्हणजेच श्रवण होय.

श्रवण कौशल्याचे एकूण प्रकार किती?


कानाद्वारे विविध ध्वनी ऐकता येणे म्हणजे श्रवण नव्हे. तर श्रवण या क्रियेत ऐकणे, त्याचा अर्थ समजणे व समजलेल्या अर्थाविषयी स्वतःची प्रतिक्रिया निर्माण होणे, इत्यादी बाबींचा समावेश असतो. ऐकण्याची क्रिया कान या ज्ञानेंद्रियाकडून होते. कान आवाज ध्वनी ग्रहण करून मेंदूकडे पाठवतो. मेंदू त्या ध्वनींचे वर्गीकरण व विश्लेषण करून त्या ध्वनींना निश्चित अर्थ प्राप्त करून देतो. त्या प्राप्त झालेल्या अर्थाविषयीच्या प्रतिक्रिया मनात निर्माण होतात. या सर्व प्रक्रिया म्हणजेच श्रवण होय.


श्रवणाची अंगे:

श्रवण कौशल्य विकासांच्या सर्व अंगाचा विकास म्हणजेच श्रवण कौशल्याचा परिपूर्ण विकास होय. या अंगाचा विकास विद्यार्थ्यांमध्ये टप्प्या-टप्प्याने होतो. श्रवण कौशल्य विकासाची अंगे पुढीलप्रमाणे आहेत

1. लक्षपूर्वक ऐकणे.
2. संदर्भ लक्षात घेऊन ऐकणे.
3. ध्वनींचे विश्लेषण करणे.
4. शब्दांचा परस्पर संबंध लक्षात घेणे.
5. शब्दसमूहाचा अर्थ लावणे.
6. मुख्य मुद्दे ग्रहण करणे.
7. वाच्यार्थ लक्ष्यार्थ व ध्वन्यार्थ ग्रहण करणे,
8. भाषा व शैली सामर्थ्य लक्षात घेऊन अर्थ ग्रहण करणे.
9. भाषेतील चुका व विशिष्ट सवयी लक्षात घेणे. 
10. ऐकलेल्या मजकुरानुसार विचारपूर्वक प्रतिसाद देणे.


श्रवणाचे महत्त्व :

श्रवण ही भाषिक विकासाचची पहिली पायरी आहे. कारणा श्रवण या कौशल्याच्या विकासातून भाषण, वाचन व लेखन या कौशल्याचा क्रमाने विकास होतो. या चार कौशल्यांचा विकास म्हणजेच भाषिक विकास होय. त्यामुळे श्रवण हा भाषा विकासाचा पाया ठरतो. भाषा विकास अनुकरणावर अवलंबून असतो. पूर्वप्राथमिक व प्राथमिक स्तरावर मुलाला जे ऐकायला मिळते त्यातूनच त्याचा भाषा विकास होत असतो. कोणतीही भाषा अवगत होण्यासाठी ती सतत कानावर पडावी लागते. मुलाला भाषा ऐकायला मिळाली नाही तर तो बालू शकणार नाही, भाषा समजू शकणार नाही. लहान मुले जितक्या जास्त प्रमाणात ऐकतील तितक्या प्रमाणात त्यांची ग्रहणक्षमता व आकलन क्षमता वाढेल. त्यांच्या विचारशक्तीचा विकास होईल.