सम सीमांत उपयोगिता ला काय म्हणतात?

वैयक्तिक जीवनात पाहिले तर, ग्राहकांचे उत्पन्न सहसा मर्यादित असते आणि गरजा अमर्यादित असतात. ग्राहक त्याच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी वस्तू आणि सेवा वापरतो. हे मर्यादित उत्पन्न आपल्या गरजेच्या वस्तू किंवा सेवांवर खर्च करून जास्तीत जास्त समाधान कसे मिळवायचे हा एकच पेच आपल्या सर्व ग्राहकांसमोर असतो.

प्रत्येकाला आपली मर्यादित मिळकत अशा प्रकारे खर्च करायची आहे की तो त्या सर्व वस्तूंच्या किरकोळ उपयोगितांच्या बरोबरी करू शकेल. याला समान सीमांत संकल्पना देखील म्हणतात. आज या अंकात आपण

नियम काय आहे?

समान सीमांत उपयुक्ततेचा कायदा (सम सिमंत उपयोगिता नियम की व्याख्य) या वस्तुस्थितीच्या आधारे स्पष्ट केले आहे की 'ग्राहकाने त्याचे मर्यादित उत्पन्न विविध वस्तूंवर कसे खर्च करावे जेणेकरून त्याला जास्तीत जास्त समाधान मिळेल.' जेव्हा ग्राहकाला त्याचे जास्तीत जास्त समाधान मिळते तेव्हा त्या स्थितीला उपभोक्ता समतोल म्हणतात. सम सीमांत उपयोगिता कायदा ग्राहकाचा हा समतोल व्यक्त करतो.



सम सीमांत उपयोगिता कायद्याचे महत्त्व

(१) उपभोगाच्या क्षेत्रात वापरा- या नियमाच्या आधारे, ग्राहक आपल्या उत्पन्नातील किती रक्कम सध्या खर्च करायची आणि भविष्यासाठी किती बचत करायची हे ठरवू शकतो. जेव्हा वर्तमान खर्चाच्या किरकोळ उपयोगिता आणि भविष्यासाठी केलेली बचत समान असेल तेव्हाच ग्राहकांचे समाधान जास्तीत जास्त असेल.

(२) उत्पादन क्षेत्रात वापरा- या नियमाच्या साहाय्याने उत्पादक आपला खर्च कमी करून जास्तीत जास्त नफा मिळवू शकतात. उत्पादकाला जास्तीत जास्त नफा तेव्हाच मिळतो जेव्हा तो कमी परतावा (नफा) देणारा घटक बदलत राहतो जोपर्यंत सर्व घटकांचा किरकोळ परतावा (किमान नफा) समान होत नाही.

(३) देवाणघेवाणीच्या क्षेत्रात वापरा- या नियमाच्या आधारे बाजारातील पैशाने वस्तू विकत घेताना वस्तूपासून मिळणारी उपयुक्तता आणि सोडून दिलेल्या चलनाची उपयुक्तता यांची समानता करण्याचा प्रयत्न आम्ही करतो. जेणेकरुन आम्हाला एक्सचेंज कृतीतून जास्तीत जास्त समाधान मिळू शकेल.

(४) वितरणाच्या क्षेत्रातील अर्ज- सम सीमांत उपयोगिता कायदा वितरणाच्या क्षेत्रातील मजुरी, व्याज, नफा इत्यादी उत्पादनाच्या विविध साधनांचे बक्षीस निश्चित करण्यात मदत करतो.

(५) महसुलाच्या क्षेत्रात प्रयोग- या नियमाद्वारे सरकार विविध वर्गांवर अशा प्रकारे कर लादते की सर्व वर्गांचा किरकोळ त्याग समान होतो. यामुळे एकूण समाजाचा एकूण त्याग कमी होतो. या आधारावर, सरकार विविध वस्तूंवरील खर्च अशा प्रकारे विभागते की प्रत्येक वस्तूपासून मिळणारी किरकोळ सामाजिक उपयुक्तता समान असते. हे जास्तीत जास्त सामाजिक कल्याण करते.